Fietsroute door Pijnacker langs gemeentelijke en rijksmonumenten. Ga al fietsend terug in de tijd en ontdek mooi gerestaureerde boerderijen en woonhuizen waarvan sommigen al in de 17e gebouwd zijn. U zult nooit meer met dezelfde ogen naar deze panden kijken!
De route begint en eindigt bij Winkelcentrum Ackershof. Er zijn daar volop gezellige horecagelegenheden om binnen of buiten van iets lekkers te genieten. Ook op de naastgelegen Oostlaan kunt u terecht voor een hapje of een drankje. Onderweg komt u langs enkele café’s, restaurant In de Soete Suikerbol en supermarkten.
Midden in een woonwijk staat deze hallenboerderij, een van de oudste van het dorp. In de gevel staat het bouwjaar in rode baksteen 1661 aangegeven. Het stalgedeelte dateert uit de tweede helft van de 19e eeuw. De voormalige kaasboerderij is meerdere keren verbouwd, maar altijd met respect voor de originele opzet. Sinds 2006 is hier restaurant ‘In de Soete Suikerbol’ gevestigd. Links naast de entree is buiten een foto aangebracht waardoor het verleden tot leven komt.
Van molens bestaan er vele typen. Dit is een grondzeiler achtkante bovenkruier, gebouwd in 1861 om de Oude of Hoge polder te bemalen. Een grondzeiler is een windmolen die vanaf de grond kan worden bediend. Rond 1918 zijn de kap en de romp verwijderd. Het restant werd woonhuis en electrisch aangedreven gemaal. Op twee gevelstenen staat details omtrent de bouw vermeld. Vanwege de historische waarde is de molen een rijksmonument.
Deze boerderij uit de tweede helft van de 18e eeuw heeft de prachtige naam ‘Het land is niet ondankbaar’. Het kruiskozijn in de gevel is de reden dat het pand een rijksmonument is. Het is in gebruik als groenteboerderij waar de familie Millenaar op biologische basis teelt. De polder achter de langhuisboerderij stond aanvankelijk onder water. In 1824 wordt melding gemaakt van een scheepsmakerij op deze plek. Na 1740 wordt de boerderij gebouwd. In de hoger gelegen kamers konden de bewoners hun spullen drooghouden in geval van hoog water. Het voorhuis is onderkelderd en verdeeld in twee ruimtes, een grote en een kleine kelder. De boerderij is rond 1900 en na de Tweede Wereldoorlog uitgebreid met woonruimte en stallen en opslagruimte.
Deze prachtig gerestaureerde monumentale boerderij stond al op kaarten uit 1700 aangegeven als Vredelust of Vrederust. Ook toen al lag het aan een dijk met vaart met de bekende S-bocht. Ondanks dat de achterliggende polder drie meter gezakt is door de veenafgravingen, staat de boerderij vanwege een stevige ondergrond van veen nog steeds op de oorspronkelijke hoogte. Bij de restauratie van de boerderij en bijgebouwen zijn zoveel mogelijk oorspronkelijke materialen gebruikt en oude details bewaard gebleven. Wel is een nieuwe, geheide fundering aangebracht. Het woonhuis is in oude glorie hersteld, de achterliggende stal is deels bij de woning getrokken en loopt door in een bedrijfsruimte. Ook de naastgelegen wagenschuur en kapschuur worden op termijn gerestaureerd. De boerderij met land en opstallen zijn sinds 1850 eigendom van dezelfde familie. In 1992 is het achterliggende land verkocht vanwege de aanleg van het recreatiebos de Balijade.
Een bijzondere villa in chaletstijl, rond 1916 gebouwd voor een herenboer. In de tijd dat het gebouwd werd lag het geheel vrij zo is te zien op oude foto’s. De eerste steen is gelegd door Martina van Beveren, achtjarige dochter van eigenaar M. van Beveren.
Deze drie huizen op een rij hebben een bijzonder verhaal. Het huis in het midden werd rond 1890 als eerste gebouwd. Het rechterhuis als tweede rond 1900 en tenslotte het linkerhuis in 1903. Tussen de twee rechterhuizen zat binnen een verbindingsdeur aangezien er familie woonde. De huizen zijn in de loop der jaren met veel liefde en oog voor oorspronkelijke details gerestaureerd.
Dit parochiehuis dateert uit 1931. Het gebouw is in een L-vorm ontworpen. Het behoort tot de Parochie Christus Koning.
Tegelijkertijd met de bouw van de St.-Johannes de Doperkerk is de pastorie gebouwd die aan de kerk verbonden was via de sacristie. Het pand heeft twee bouwlagen en een zadel- en schilddak met leien in Maasdekking. In de kap drie dakkapellen met steekkapjes, de dakkapel aan de noordzijde zijn dubbel uitgevoerd. Op de verdieping zijn rondboog schuifvensters, de rechter twee met een boogversiering (rondboogfries). Het ingangsportaal is overdekt.
Erboven staat de tekst ‘Pax in trantibus’: Vrede voor hen die binnengaan.
De Rooms Katholieke St.-Johannes de Doperkerk uit 1891-1892 is een neoromaanse stijl gebouwd. Het ontwerp is van A.C. Bleijs. Tot het complex behoort ook de aangebouwde pastorie van dezelfde architect. In 1989-1991 is de kerk gerestaureerd. De inventaris stamt uit de bouwtijd. Bijzonder is de absis met dwerggalerij en de statige toren. Voor ingang van de kerk staat een beeld van Christus Koning van W. Harzing dat in de Kunstroute Pijnacker is opgenomen.
Deze 18e eeuwse voormalige pastorie, een rijksmonument, is gebouwd bij de rooms katholieke schuurkerk uit 1775. Ten tijde van de reformatie kwamen de rooms gelovigen in het geheim bij elkaar in een schuurkerk of schuilkerk, een kerk gevestigd in een woning of schuur. Dit gebeurde nadat Maarten Luther in 1517 zijn stellingen openbaar maakte en misstanden in de rooms katholieke kerk aan de kaak stelde. De eerste pastorie was op 17 september 1773 afgebrand toen een brand ontstond in een nabijgelegen bakkerij. In dit classicistische herenhuis woonden zusters van de Congregatie van de Zusters van het Gezelschap van Jesus, Maria en Jozef. Zij gaven beneden les en woonden tot 1964 op de eerste etage. Rond 1920 werd de inmiddels verhuisde Mariaschool voor meisjes gebouwd evenals de afgebroken Johannesschool voor jongens. Er rest nog maar een klein deel van het oorspronkelijke gietijzeren toegangshek. In 1892 verhuisde de kerk naar de huidige plek aan de Oostlaan.
Drie panden naast elkaar hebben een bijna identieke gevel. In het rechterpand (nr.24) dat iets afwijkend is, is nu een restaurant gevestigd.
Dit pand dateert uit de periode rond 1650. In het linkerdeel van het pand werd vroeger recht gesproken. De functie van schout werd van 1645 tot 1795 bekleed door de familie Post Brands. Waar gesproken werd moest gedronken worden en zodoende werd het in 1793 een herberg. Nadien zijn er diverse naamwisselingen geweest en heeft het gebouw gediend als raadhuis, waren er toneelopvoeringen en werden er zelfs beurzen en kerkdiensten georganiseerd. Nog steeds is het een trefpunt voor inwoners aangezien er nu een restaurant is gevestigd.
Deze eenvoudige arbeidershuisjes dateren uit het begin van de 19e eeuw. De witte sobere gevels springen in het oog in deze straat.
Dit 19e eeuwse pand is gebouwd in rijke neorenaissance-stijl die teruggreep motieven uit de renaissance. Dat is bijvoorbeeld te zien aan de trapgevel en de horizontale lijnen die de gevel in 'vlakken' verdelen. De indrukwekkende dakpartij verraadt Franse invloed en de rondboog boven de entree Italiaanse. Beide passen binnen deze bouwstijl.
Deze woning is gebouwd in 1933. De bakstenen gevels hebben nauwelijks uitspringende onderdelen en worden gekenmerkt door de ritmisch geplaatste vensters Opvallend is het verschil in metselwerk bij de voorgevel en de zijgevel. De ramen zijn symmetrisch geplaatst en voorzien van luiken en glas-in-lood bovenlichten. Boven het kozijn is siermetselwerk te zien.
Dit woonhuis met plat dak uit circa 1914 heeft opvallende details van de kunststroming art nouveau. Dit is vooral te zien aan het metselwerk en de hardstenen sierblokken in de middenpartij aan de bovenzijde. In de muur zijn smeedijzeren sierankers aangebracht. De voorgevel is in schoon metselwerk ter breedte van drie vensterassen. Op de begane grond bevindt zich een driezijdig uitgebouwde erker waarvan de bovenzijde dient als balkon op de eerste verdieping. Het huis heeft boven de voordeur en de ramen karakteristiek rode halve (segment)bogen met ondiepe nissen met siermetselwerk.
Kerkweg 10 is in dezelfde stijl gebouwd als het buurhuis te zien aan de rode baksteen, het siermetselwerk en de muurankers. Ook dit huis heeft een enkele bouwlaag en een plat dak. Het ornament aan de bovenzijde van de gevel is echter kleiner.
Dit voorname pand uit 1885 straalt grandeur uit. Het is dan ook gebouwd voor de dorpsdokter Jan Willem van der Horst. Het betreft een traditionele neoclassicistische stijl met een koetshuis aan de rechterzijde. Die was voor de koets met paard waarin de dokter zijn patiënten langsging. Zijn zoon Willem nam jaren later de fiets. De voorgevel van het koetshuis is bijzonder fraai door de tuitgevel met een getrapt fries, een doorlopende horizontale band in het metselwerk. Boven de openslaande deuren is een luik naar de voormalige hooizolder. Zoon Willem schijnt in de Tweede Wereldoorlog Joodse landgenoten en onderduikers aan een slaapplek, eten en bonkaarten te hebben geholpen.
Op de hoek van de straat staat dit charmante winkelpand. Van oudsher had het deze bestemming. Zo was het een electriciteitswinkel en was mevrouw van Son vanaf 1939 tientallen jaren eigenaresse van een winkel in naaibenodigdheden. Ook was hier een naaischool gevestigd en oefende rond 1900 de muziekvereniging Excelsior in dit pand.
Op de gevel is te lezen dat dit pand uit 1928 het C.J.M.V gebouw is geweest (Christelijk Jonge Mannen Verbond). Waarschijnlijk is architect J.G. Ravenek met het ontwerp begonnen en is later afgemaakt samen met J. van Vliet. Opgericht in 1853 was het de voorloper van de huidige YMCA. Het heeft van oudsher een culturele functie, eerst voor jeugdwerk tegenwoordig als muziekschool. In de bouwstijl zijn kenmerken van de Amsterdamse school te herkennen. In de voorgevel is van schoonmetselwerk in verschillende kleuren baksteen met diverse metselverbanden en siermetselwerk. Boven de entree is een gebogen balkon van naar voren uitstekend (uitkragend) metselwerk. Aan de onderzijde van het balkon loopt een betonnen band door in de ronde torens aan weerszijden. Het gebouw heeft zelfs een eigen gedicht van Annemarie Paardekooper dat begint met de zinnen: ‘Overdag sta ik teruggetrokken tussen de huizen….’
Opvallend aan dit woonhuis uit 1913 is de entree met een overdekt betegeld portiek dat terugspringt in de gevel. Erboven een Vlaamse gevel die uitloopt in een tuitgevel. Net als bij andere huizen uit deze periode zien we segmentbogen van rode baksteen in de gevel met daaronder symmetrisch aangebrachte figuren. De vensters zijn voorzien van schuiframen in glas-in-lood. Mooi detail zijn ook de klossen waar de goten op rusten.
Deze hallenhuisboerderij uit 1656 kreeg de fraaie naam ‘Acht is meer dan duizend’. Voorheen stond de naam op de zuilen bij de entree aangegeven. Aan de rechterzijde is het rijksmonument onderkelderd en het heeft twaalf en negenruits schuiframen. Sommige hebben glas-in-lood in de bovenlichten. Boven de (vergrote) vensters zijn ontlastingsboogjes met siermetselwerk bewaard gebleven. Net als bij Kerkweg 88 heeft ook dit huis boerenvlechtwerk in de gevelstenen. Driehoekige motieven die zorgen voor steviger metselwerk. Aan de rechterzijde is onder het negen schuifsraam het luik van de melkkelder te zien. Het woonhuis heeft een rieten wolfsdak.
In “het oude dorp” van Pijnacker, het laatste stukje van de Kerkweg, stonden in vroeger tijden meer van dit soort huisjes. De huisjes die hier tegenover stonden zijn gesloopt. Wel zijn er nog foto’s van bewaard gebleven. De Kerkweg, voorheen de Dorpsstraat, lag tot aan het begin van de 20e eeuw in een schilderachtig omgeving met aan de ene kant boerderijen en de andere kant weilanden.
Is dit het oudste huisje van Pijnacker? Dat zou zomaar kunnen. De gevelsteen laat zien dat het dateert uit 1647. Deze voormalige kosterswoning is een rijksmonument. Het huis heeft een begane grond met zolderverdieping en rieten zadeldak. Het metselwerk in de voorgevel is heel bijzonder. Het wordt boerenvlechtwerk of vlechting genoemd. Naast een decoratieve functie zorgt het vlechtwerk voor versteviging van het metselwerk aan de zijkanten. De deur en de vensters van de begane grond hebben geblokte ontlastingsbogen. Het is het woonhuis van beeldend kunstenaar Renée du Clou.
De pastorie, een villa in chaletstijl, is gebouwd circa 1892 en hoort bij de naastgelegen Hervormde Kerk. Al in 1645 stond op dezelfde plek al gebouw dat diende als school en pastorie, maar die werd in 1913 vervangen naar aanleiding van stormschade. De dochter van de toenmalige predikant, Cornelia de Bruin, legde de eerste steen. Een deel van de tuin is destijds toegevoegd aan de begraafplaats. In de bouwstijl zijn elementen van de neorenaissance en Nieuwe Kunst aanwezig. Op het zadeldak ligt dakbedekking van leisteen en het metselwerk heeft horizontale banden van rode baksteen. Boven de entree is een “oeil de boeuf” of koeienoog geplaatst, een klein rond, ovaal of achthoekig raam.
De plek waar de Hervormde Kerk of Dorpskerk staat behoort tot het oudste deel van Pijnacker. De eerste bewoners van Pijnacker vestigden zich op de uitloper van een kreekrug (een verhoging in het landschap) rond de Grafelijke Hof, het huidige Koningshof. Oorspronkelijk stond het kerkgebouw tegen de toren aan. Toen de kerk in 1890 werd herbouwd werd het gebouw vanwege scheefstand van de toren op 4 meter afstand geplaatst. In 1940 stortte de toren midden in de nacht in waarna een nieuwe losstaande toren werd opgetrokken, die op 5 april 2001 officieel werd geopend. De huidige neogotische kruiskerk is oorspronkelijk gewijd aan St. Johannes de Doper en dateert uit 1892. Het is een rijksmonument vanwege de bewaard gebleven funderingen van de eerdere kerk op deze locatie en bewaard gebleven delen van het 15e eeuwse interieur. Zo zijn er zuilen met versieringen van krulkoolbladkransen en de scheibogen van het schip. De luidklok uit 1434 is afkomstig uit Dordrecht en in 1587 geplaatst. De klok weegt ruim 1018 kg en heeft een diameter van 1,20 meter. Naast de kerk staat de pastorie en ligt de in 1829 aangelegde algemene begraafplaats ‘Koningshof’.
De krukhuisboerderij ‘Vredebest’ uit de periode 1850-1900 heeft een fraai gietijzeren toegangshek. De opkamer is onderkelderd en de weg te zien. De vensters van hebben middenstijlen en luikjes. De keldervensters hebben getoogde omlijstingen. Op het erf staan onder meer een bijzondere wagenschuur met in riet en hout uitgevoerde topgevels uit circa 1875 en een hooiberg met rietkap en houten roeden uit circa 1900. De boerderij stond bekend als de boerderij van Ripping, die er samen met zijn vrouw 65 jaar woonde.
